Уһантүрэгшэ хуудаһанай код харалга

{{Инфобокс уһантүрэгшэ}}

'''Уһантүрэгшэ''' ({{lang-mn|устөрөгч}}, {{lang-en|hydrogen}}, {{lang-el|'υδορе}} - [[уһан]] + {{lang-el|γεννάω}} — «түрэнэб»-һээ гараһан) '''''Н''''' гэжэ тэмдэглэгдэдэг, [[атомай дугаар]]иинь 1 болохо [[металл буса]] [[химиин элемент]] юм. 

[[Хэбиин нүхэсэл|Хэбиин нүхэсэлдэ]] үнгэ, үнэргүй. [[Атом жэн]]иинь 1.00794 [[гр]]/[[моль]], хамагай хүнгэн, [[оршолонг]] [[юртэмсэ]] дээрэхи хамагай үргэн тархалтатай [[химиин элемент]]. 
[[Файл:Emissions Spectra.webm|мини|устөрөгчийн спектрийн туршилт]]
[[Дэлхэй]] дээрэ уһантүрэгшэ дангаараа маша хобор, үйлэдбэрилэлэй нүхэсэлдэ [[Нүүрһэнуһантүрэгшэ|нүүрһэнуһантүрэгшэһээ]] илгажа абана. Уһантүрэгшэнь 3 янза байдаг ба сүмиинь 1 протонһоо тогтоһоные зүгээр уһантүрэгшэ гэхэ ба харин 1 протон, 1 нейтронһоо тогтоһоные дейтери (<sup><nowiki>2</nowiki></sup>H) гэнэ. Харин 1 протон, 2 нейтронһоо тогтоһоные трити (<sup><nowiki>3</nowiki></sup>H) гэдэг. Атомыень нэрлэхдээ уһантүрэгшэ, дейтон, тритон гэжэ тус тус нэрэлдэг.

== Гаргалга ==
=== Ажаүйлэдбэри ===
* 1000 °C-да [[уһан]]ай ууралтай конверси:
:: <math>\mathsf{CH_4 + H_2O \ \rightleftarrows{}\ CO + 3H_2}</math>

* 1000 °C-да [[уһан]]ай ууралые [[шулуун нүүрһэн|шулуун нүүрһэнэй кокс]] дээрэхи гаргалга:
:: <math>\mathsf{H_2O + C \ \rightleftarrows{}\ CO \uparrow + H_2 \uparrow}</math>

*  Дабһанай [[уһан]]ай хайламагай [[электролиз]]:
:: <math>\mathsf{2NaCl + 2H_2O \ \xrightarrow{}\ 2NaOH + Cl_2 \uparrow + H_2 \uparrow}</math>

* [[Катализ]]тай уһантүрэгшын эһэлгэ:
:: <math>\mathsf{2CH_4 + O_2 \rightleftarrows{}\ 2CO + 4H_2}</math>

* [[Газарай тоһон|Газарай тоһоной]] [[крекинг]] ба [[риформинг]] һүүлдэ.

=== Лабораторида ===
:: <math>\mathsf{Zn + H_2SO_4 \rightarrow ZnSO_4 + H_2\uparrow}</math>

:: <math>\mathsf{Ca + 2H_2O \rightarrow Ca(OH)_2 + H_2\uparrow}</math>

:: <math>\mathsf{NaH + H_2O \rightarrow NaOH + H_2\uparrow}</math>

:: <math>\mathsf{2Al + 2NaOH + 6H_2O \rightarrow 2Na[Al(OH)_4] + 3H_2\uparrow}</math>

:: <math>\mathsf{Zn + 2KOH + 2H_2O \rightarrow K_2[Zn(OH)_4] + H_2\uparrow}</math>

:: <math>\mathsf{2H_3O^+ + 2e^- \rightarrow 2H_2O + H_2\uparrow}</math>

== Зүүлтэ ==
{{зүүлтэ}}
{{Stub}}

{{Үелхэ системэ}}
{{1000 үгүүлэл}}

[[Категори:Химиин элемент]]
[[Категори:Металл буса]]