Уһантүрэгшэ

Уһантүрэгшэ (Загбар:Lang-mn, Загбар:Lang-en, Загбар:Lang-el - уһан + Загбар:Lang-el — «түрэнэб»-һээ гараһан) Н гэжэ тэмдэглэгдэдэг, атомай дугаариинь 1 болохо металл буса химиин элемент юм.

Хэбиин нүхэсэлдэ үнгэ, үнэргүй. Атом жэниинь 1.00794 гр/моль, хамагай хүнгэн, оршолонг юртэмсэ дээрэхи хамагай үргэн тархалтатай химиин элемент. Файл:Emissions Spectra.webm Дэлхэй дээрэ уһантүрэгшэ дангаараа маша хобор, үйлэдбэрилэлэй нүхэсэлдэ нүүрһэнуһантүрэгшэһээ илгажа абана. Уһантүрэгшэнь 3 янза байдаг ба сүмиинь 1 протонһоо тогтоһоные зүгээр уһантүрэгшэ гэхэ ба харин 1 протон, 1 нейтронһоо тогтоһоные дейтери (²H) гэнэ. Харин 1 протон, 2 нейтронһоо тогтоһоные трити (³H) гэдэг. Атомыень нэрлэхдээ уһантүрэгшэ, дейтон, тритон гэжэ тус тус нэрэлдэг.

Гаргалга

Ажаүйлэдбэри

• 1000 °C-да уһанай ууралтай конверси:

$𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟦}}\mathsf{+}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖮\mathsf{\rightleftarrows }𝖢𝖮\mathsf{+}\mathrm{𝟥}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}$

• 1000 °C-да уһанай ууралые шулуун нүүрһэнэй кокс дээрэхи гаргалга:

${𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖮\mathsf{+}𝖢\mathsf{\rightleftarrows }𝖢𝖮\mathsf{\uparrow }\mathsf{+}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{\uparrow }$

• Дабһанай уһанай хайламагай электролиз:

$\mathrm{𝟤}𝖭𝖺𝖢𝗅\mathsf{+}\mathrm{𝟤}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖮\stackrel{}{\to }\mathrm{𝟤}𝖭𝖺𝖮𝖧\mathsf{+}𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{\uparrow }\mathsf{+}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{\uparrow }$

• Катализтай уһантүрэгшын эһэлгэ:

$\mathrm{𝟤}𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟦}}\mathsf{+}{𝖮}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{\rightleftarrows }\mathrm{𝟤}𝖢𝖮\mathsf{+}\mathrm{𝟦}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}$

• Газарай тоһоной крекинг ба риформинг һүүлдэ.

Лабораторида

$𝖹𝗇\mathsf{+}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖲{𝖮}_{\mathrm{𝟦}}\mathsf{\to }𝖹𝗇𝖲{𝖮}_{\mathrm{𝟦}}\mathsf{+}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{\uparrow }$

$𝖢𝖺\mathsf{+}\mathrm{𝟤}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖮\mathsf{\to }𝖢𝖺\mathsf{(}𝖮𝖧{\mathsf{)}}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{+}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{\uparrow }$

$𝖭𝖺𝖧\mathsf{+}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖮\mathsf{\to }𝖭𝖺𝖮𝖧\mathsf{+}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{\uparrow }$

$\mathrm{𝟤}𝖠𝗅\mathsf{+}\mathrm{𝟤}𝖭𝖺𝖮𝖧\mathsf{+}\mathrm{𝟨}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖮\mathsf{\to }\mathrm{𝟤}𝖭𝖺\mathsf{[}𝖠𝗅\mathsf{(}𝖮𝖧{\mathsf{)}}_{\mathrm{𝟦}}\mathsf{]}\mathsf{+}\mathrm{𝟥}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{\uparrow }$

$𝖹𝗇\mathsf{+}\mathrm{𝟤}𝖪𝖮𝖧\mathsf{+}\mathrm{𝟤}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖮\mathsf{\to }{𝖪}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{[}𝖹𝗇\mathsf{(}𝖮𝖧{\mathsf{)}}_{\mathrm{𝟦}}\mathsf{]}\mathsf{+}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{\uparrow }$

$\mathrm{𝟤}{𝖧}_{\mathrm{𝟥}}{𝖮}^{\mathsf{+}}\mathsf{+}\mathrm{𝟤}{𝖾}^{\mathsf{-}}\mathsf{\to }\mathrm{𝟤}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖮\mathsf{+}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{\uparrow }$